YOĞURTÇU MUSTAFA

YOĞURTÇU MUSTAFA

Uzun boylu, kasketli, saygılı, mahcup, yüz yüze gelindiğinde hafifçe tebessüm ederdi. Yoğurt satmaya sonbaharda başlar ilkbahara kadar devam ederdi. İki kefeli sırt askısının birinde yayvan yuvarlak alüminyum tepsi içinde yoğurt diğerinde ise tahin, pekmez güğümleri ve dara için taşlar bulunurdu. Mahalleleri yaya dolaşır, geldiğini mahalleliye duyurmak için elindeki çanı sallardı. Genellikle geçtiği zamanlar bilindiğinden yoğurt almaya niyetlendiğimizde kaçırmamak için geçişi kollanır, komşulara haber vermeleri tembih edilirdi.

Evden verdiğimiz kabı pirinç kefeli, zincir askılı, tahta saplı el terazisinin bir kefesine koyar, taş parçaları ile darasını alırdı. Sonra yoğurt tepsisinin üzerindeki tahta kapağı kaldırır tozlu kalın yoğurt kaymağını yoğurt küreğinin ucuyla yüzeyden sıyırır, yoğurt küreğiyle yatay bir hareket yaparak yoğurdu kaba koyardı. Yoğurt üzerindeki kalın kaymağı çok sevdiğimi bildiğinden tozlanmamış ise yoğurdun kaymağını sıyırmadan verirdi.

Yoğurtçuyu kaçırmışsak evine gidip yoğurt almak bana düşerdi. Arpacı Çeşmesi Sokakta acı çeşmenin üzerindeki ahşap yıkık dökük evin giriş katında yaşardı. Evin yamuk, aralık duran derme çatma kapısı üzerindeki demir halkalarda kilit varsa boşa geldik demekti. Bitişik evde oturan Lütfiye teyze beni fark etmişse yoğurtçunun durumunu ona sorardım. Yoğurtçu baharda köye gider hasat işleriyle uğraşırdı.

Takvor Teodorosyan Haziran/2014

KOKUNU ÖZLEDİM

Ellili yaşlardayım. Biraz ihmalkarlıktan, biraz da günlük işlerden sıkılıp kendime zaman ayırmak istememden babamla buluşmam uzamıştı. Babamı ziyarete gittiğimde kapıda beni karşılayan babam yaşlılığın duygusallığıyla seslendi. Oğlum gel, gel kokunu özledim. Sarıldım babama. Kollarıyla kavradı sıktı beni. Yumuldu bana. Öptü kokladı. Ciğerlerine çekti kokumu. Bir daha sarıldı. Ben sadece annelerin yavrusunu kokladığını sanırdım. Kokum mu var? Şaşırdım bir an. Eve gidince bende kokusu var mı diye kızıma sarıldım. Babam gibi kokuyordu.

Takvor Teodorosyan 23 Nisan 2013

ERKEKLER

Metro çıkışı merdivenlerden yukarı çıkıyorum. Önümde iki kız arkadaş birbirleriyle konuşarak çıkıyorlar. Kızlardan biribnin söylediği kulağıma çalındı;

-Bu dünyayı mahveden hep erkekler değilmi zaten.

Bu genelleme kapsamına ben de dahil olduğumdan düşündüm bir an. Erkek egemen bir dünyada yaşadığımızdan belki de haklı. Erkekleri doğuran ve yetiştiren kadınlar olduğuna göre, dolaylı olarak onlar da suçlu değilmi? Sorun insanda sanırım.

Takvor Teodorosyan

2023

FOTOĞRAF ÖZGEÇMİŞ (Takvor Teodorosyan)

 

Yağlı boya resim çalışmalarım, ortaokul sıralarında reprodüksiyonlardan tuvale aktarmakla başdı. Karakalem, yağlı boya bu tarzda birçok resim ve yerel sergiler sonrası kopya resim yapmak beni tatmin etmez oldu. Eserin tamamen kendime ait olması isteği, fotoğrafladığım görüntüleri tuvale aktarma fikrini doğurdu. Başlangıçta olumlu bulduğum bu fikir, uygulamaya başladığım ilk denemede anlamsız geldi. O andan itibaren de fotoğrafa yolculuğum başladı. 2006 yılında İFSAK “Temel Fotoğrafçılık Eğitimi” alana dek kendi edindiğim bilgi ve deneyim ile birçok fotoğraf çektim. Eğitim sırasında gördüm ki çektiğim birçok kare tesadüfen iyi ya da çekim hatalı. 
Farklı kültürler, yaşanmışlıkların bıraktığı izler ilgimi çeker. Doğada gördüğüm güzellikler beni heyecanlandırır. Kaderine bırakılan ya da bilinçsizlikten yok olup gidebileceğini düşündüğüm değerleri kaybetmekten korkarım. Bu insani duyguları arşivlemek, paylaşabilmek, tekrar baktığımda hissedebilmek için o anda yaşadığım duyguları çektiğim kareye hapsetmek, dolaşırken fark ettiğim ayrıntılara başkalarının da dikkatini çekmek için fotoğraf çekerim.

TAKVOR TEODOROSYAN GÜNLÜK

ADAM VE ÇOCUK

Beşiktaş Deniz Müzesi otobüs durağında 27E Şirintepe otobüsünü bekliyorum. Zayıflıktan yada hayatın zorluklarından yüzündeki çizgiler derinleşmiş, buruşmuş, şakakları çökmüş, esmer, kömür siyahı fırça saçlı adamın koluna yapışmış bir çocuk. Biri büyük diğeri küçük mor valizleri idare etmeye çalışarak durağa geldiler. Adam bira yorgun birazda bezgin görünüyor. Çocuk desen yerinde duramıyor. Çocuk oniki o üç yaşlarında, açık tenli, suratında temiz bir ifade var, iki numara düzgün saç tıraşlı, balık etinde. Heyecanlı bir o kadar da mutlu görünüyor. Belkide ilk kez geldiği ve gördüğü yeri algılama heyecanı içinde, sağa sola koşturuyor, zıplıyor, gözleri fıldır fıldır etrafı tarıyor. Adam bir ara arka arkaya gelen otobüslerin numaralarına bakmak için bulunduğu yerden uzaklaşınca çocukta arkasından koşturdu. Adam valizleri işaret ederek çocuğu geri çevirdi. 

Bekledikleri otobüse bindiler bende aynı otobüsteyim. Tesadüf ya onların arka sırasına oturdum. Çocuk adamın oğlumu diye düşünürken enselerindeki et benini fark ettim. Aşağı yukarı aynı yere den gelmişti. Belli ki bir kan bağı vardı. Bir ara cocuğun coşkulu tavırları adamın bezginliğini, yorgunluğunu unuturmuş, duygularını yeşertmişti. Gülümseyerek, sevgiyle yaklaştı başını okşadı. 

Takvor Teodorosyan

15.08.2024

İSTANBUL TARİHİ XVII. ASIRDA İSTANBUL (ERAMYA ÇELEBİ KÖMÜRCÜYAN) RUMELİHSARI

 

İSTANBUL TARİHİ XVII. ASIRDA İSTANBUL (ERAMYA ÇELEBİ KÖMÜRCÜYAN)

RUMELİHSARI

İleride, iri ve tabii kayalar görülür. Burada Türkler oturur. Onların basit bir mescitleri vardır. Birkaç bahçeyi geçtikten sonra, sahilde servi ağaçlarıyla dolu mezaristan’a vardık. Çırpıcılar burada köy ve Hisar sakinlerinin çamaşırlarını yıkarlar. Bunlar bir takım yaşlı Müslüman halayıklardır.

Daha ilerde, Rumeli adını taşıyan hisar yükselir. Boğazın en dar noktası olup Bizanslılar zamanında dahi Boğazkesen (Lemokopion) tesmiye edilen bu mevki, pek eski devirlerden beri tarihi bir ehemmiyet ve şöhret kazanmıştır. Darius, ordusunu Avrupa’ya geçirmek için Samos’ lu Mandrokles’e burada muazzam bir köprü kurdurmuş ve üzerinde Grekçe ve Asurca kitabeli iki mermer sütün diktirmiştir. Müteakip devirlerde, Boğaz’ın bu dar kısmı Gotlar ve Latinler için de Avrupa ve Asyaarasında en uygun geçit olmuştur. Daha sonra Türkler, muhtelif zamanlarda ordularını bu noktadan geçirmişlerdir. Nihayet, Fatih, 1452’de İstanbul’un fethine başlangıç mahiyetinde olmak üzere, Rumların “Neokastron” tesmiye ettikleri Rumelihisarı’nı üç ay zarfında inşa ettirmiştir.

Rumelihisarı’nın XVII. Asırdaki vaziyetini anlatan Evliya Çelebi hisarın, biri şimale bakan Dağ-Kapısı, diğeri şehre nazır Hisarpeçe kapısı , biri de demir pencereli olup daima kapalı duran Sel-kapısı olmak üzere üç kapısı bulunduğunu, içinde yüz beş pare top, sahilde Boğaz’a hakim bir tepede de içine adam sığacak kadar büyük toplar mevcut olduğunu, kale kumandanı ile üç yüz kadar neferin gece gündüz hazır vaziyette bulunduklarını, kale içinde de kayalara yapışmış kırlangıç yuvaları gibi yüz seksen kadar asker evlerinin mevcut olduğunu, kale dahilinde ayrıca da bir minareli Fatih camii, iki mescit ve iki buğday ambarı bulunduğunu yazar.

Tournefort, XVIII. Asrın başında, kule damlarının kurşunla örtülü olduğunu, top mazgallarının dışarı uzanan top namlularıyla korkunç bir manzara teşkil ettiğini, topların tekerleksiz olduğundan dolayı doldurulmasının pek zor olduğunu yazar. İnciciyan, dağa bakan hisar kapısının önünde Almanlardan alınmış ve “Rudolphus II Rom. Imp. 1601” ibaresini havi büyük bir topun, zındanın bulunduğu kule kapısının içinde de iki miğferin, bir topuzun, bir kulaç uzunluğunda bir kemiğin ve insana ait olduğu rivayet edilen iki adet pek iri dişin asılı olduğunu müşahedesine müsteniden söyler.

Hisar’ın en meşhur kulesi Zaganos Paşa kulesinin kitabesi 1452 tarihini taşır. Bu kitabe İstanbul’da mevcut en eski Osmanlı kitabesi olması itibariyle dikkate şayandır.

Evliya Çelebi, Rumelihisarı varoşunu şu suretle anlatır. Sahilin dar bir yerinde olup bağsız ve bahçesiz kayalar üzerinde kat kat bin altmış kadar haneyi ihtiva eder. Üç cami, onbir mescidi, yedi subyan mektebi, bir hamamı, iki yüz dükkânı, Derviş Dede tekyesi namına bir tekyesi, yedi kadar müsaadeli Rum hanesi vardır. Yahudi yoktur. Halkı balıkçı, kale neferatı, kayıkçı ve diğer sanat erbabıdır. Ayan ve eşrafı yalı sahibi olup kış günleri İstanbul’da otururlar.  Aynı müellif, “Şeytan Akıntısı” kenarında belli başlı yalı olarak Dizdar, Hacı İsa, Kara Hasan, Narhcı Hasan efendi, Koska Firuni Mehmed efendi, Topkapı’lı Mahmut efendi ağa, Hezar-pare Ahmed paşa yalılarını zikreder.

Müellifimiz Eramya Çelebi’nin, Rumelihisarı’nda Ermeni bulunup bulunmadığına dair hiçbir şey söylememesinden, kendi zamanında bu mahallede bir Ermeni topluluğunun mevcut olmadığı anlaşılır.  İnciciyan’ın verdiği malumata göre Ermeniler XVIII. Asırda Hisar’a yerleşmişler ve bir de kilise inşa etmişlerdir. Mezkûr müellif, Ermeni mahallesinin (bugün olduğu gibi) hisar dışında, sarp bir yolla çıkılır bir tepede bulunduğunu ve Ermenilerin “Surp Sanduht” adlı küçük bir kiliseye malik olduklarını söyler. Bugün aynı adla mevcut olan Rumelihisarı Ermeni Kilisesi 1816 senesinde yıktırılıp bugünkü şekilde yeniden inşa edilmiştir.

Denize nazır bahçelerde “Hisar Kirazı” denilen leziz kiraz yetişir. Rumelihisarı kirazının şöhretini evliya çelebi şu surette anlatır. Dağlar üzerinde emsalsiz kiraz bağları vardır ki hisar kirazı namıyla Rum, Arap ve Acem’de meşhurdur. Hatta Acem diyarında ismine Gülnar-ı rum derler. İki kiraz bir dökme riyal ağırlığında gelmiştir. Kiraz mevsiminde pek çok kimseler buraya gezmeye gelirler.

KAYNAK

İSTANBUL TARİHİ XVII. ASIRDA İSTANBUL

Yazan: ERAMYA ÇELEBİ KÖMÜRCÜYAN (1637-1695)

 

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları No:506

Tercüme ve Tahşiye eden: Hrand D. Andreasyan

İstanbul Kurtulmuş Basımevi 1952

 

VİCDAN

Metro çıkışı merdivenlerden yukarı çıkıyorum. Önümde iki kız arkadaş birbirleriyle konuşarak çıkıyorlar. Kızlardan biribnin söylediği kulağıma çalındı;

-Bu dünyayı mahveden hep erkekler değilmi zaten.

Bu genelleme kapsamına ben de dahil olduğumdan düşündüm bir an. Erkek egemen bir dünyada yaşadığımızdan belki de haklı. Erkekleri doğuran ve yetiştiren kadınlar olduğuna göre, dolaylı olarak onlar da suçlu değilmi? Sorun insanda sanırım.

Takvor Teodorosyan

2023

Uğur Yücel

En belirgin fark mutfaksızlık. 

Mesala Boğaz’da bir balık lokantasına gidiyorsun, meze alıyorsun, ben bunu iki gün önce başka bir yerde yedim diyorsun. Her şey birbirinin bu kadar mı aynısı olur? Hiçbir özgünlük yok. Eskiden her meyhanenin kendi mutfağından çıkan mezeyi yerdin. Şimdi öyle değil artık. Basit bir ciğer kızartma bile, sıradan gözüken bir şey, pişirme, sunum açısından anlam kaybetti. Balık pişirme ustaları kalmadı, iyi balık pişiren dört beş tane yer var İstanbul’da. 

Bu toprakların kültür çeşitliliğine sahip insanları kaybetmek esasında bütün hayatı kaybetmektir. Ben bu hayatı kaybetmiş neslin çocuğuyum. İstanbul’da son Bizanslıları biz gördük. Şimdi kimse bilmiyor. Yahudi, Ermeni, Rum arasındaki farkı bilmiyor gençlik. Bunların hepsini aynı yere koyuyor.

Lezzetlerini bilmiyor, kültürlerini bilmiyor hatta şöyle zannediyorlar: Önce Türkler vardı sonra herkes geldi. Bütün Anadolulular buradayken Türkler geldi. Sonra Yahudiler. Bunu kimse bilmiyor. Bir Rum arkadaşıma sevimli bir kız soruyor: “Biz İstanbul’ a 1984’te geldik. Siz ne zaman geldiniz?” Arkadaşım sakince cevaplıyor “3000 yıl önce.” Bu hayatın bizim gibi farkına varmadılar, bunun hazzını çıkaramadılar. Bir Rum evinden gelen bir tepsi musakkaya karşılık annenin gönderdiği bir Anadolu mantısı ya da bir Ermeni evinden gelen midye dolma ve buna karşılık bir koca tabak baklava. Zeytinyağlıyı, balığı Rumların elinden, dolmaları topiği Ermenilerin elinden, hamuru Türklerin, eti Kürtlerin elinden yiyeceksin. Elden ele, komşudan komşuya, cenazede, mutlulukta, bayramda bunlar paylaşılırdı ve bunun farkına varırdın.

Tabii yemekler, tatlılar. Bu renkler gitti, tatlar gitti, komşulara dağıtılan irmik helvaları, paskalya çörekleri, yumurtalar… Mesela dedem hacıydı ama Paskalya zamanı yumurta tokuştururdu benim arkadaşlarımla, yılbaşında başına kukuleta takardı, yılbaşı kutlanırdı ama Kandil’de de radyo başına geçilip Kandil dinlenirdi. Mevlitlere gidilirdi, kilisedeki düğünlere giderdi bu hacı hocalar, anneanneler. Yakın biri öldüğü zaman bizim mevlit olurdu Rumlar, Ermeniler, Yahudiler başörtüsü takıp bizim eve gelir, duaya katılırdı. Bu dünya, bu söylediğim şeyler hayat kaybı değil midir?

Hem yaşam biçimini aynı zamanda lezzetlerini kaybediyorsun. Bir kültür yok oluyor, bu iç içelik, bu koskoca Anadolu kültürü bizim gözümüzün önünde paramparça edildi.

İster Arap olsun, ister Kürt olsun, ister Türk olsun, Rum, Ermeni, bu medeniyetler, burada yaşayan kültürler, bunların hepsi yetiştikleri yerin iklimine göre davranmıştır. Adam bir yere köy kuruyor, rüzgârı nereden alacağını, sabah güneşinin nereye geleceğini, köyün evlerinin yüzünün nereye bakacağını hesaplıyor. Sahip olmak bu demektir, yoksa dünyada toprak herkesindir. Sınırsız bir dünyaya inanıyorum ben. Benim yerleştiğim, köklerimin yerleştiği bir yer varsa köklerim o topraklara, o denizlere göre hareket ediyor. Sen bu kökleri, o tohumları yok edersen, yerinden yurdundan edersen ve onun yerine benimkiler geçsin dersen dünya harikası bir caminin dibine gökdelen koyarsın. Yahu Şirince’de dünyanın en güzel zeytinlerinin olduğu yere Mübadeleyle gelen insanlar tütüncü. Zeytin ağacı hiçbir şey ifade etmiyor. Ama bir Anadolu Rum’u için zeytin ağacı onun ayrılmaz parçası. Oraya yerleştirdiğin adamsa bundan hiçbir şey algılamıyor. Kim mutlu oldu lanet Mübadele’den ne Müslümanı ne Hıristiyanı. Anadolu kurudu. Koskoca üzüm bağları, incirler, yemişler, meyveler, her şey kurudu, beton oldu. Şimdi çırpınıyoruz, o topraklarda meğer ne üzümler yetişiyormuş diyoruz. Yerinden etmeyi, onun yerine geçmeyi lezzetle ilişkilendirirsek yine bir hayat kaybıdır. Dünyanın her yerinde bütün işgaller, savaşlar, bütün yer değiştirmeler aynı zamanda hayatın tadına karşı da yapılmıştır. Hepsi dindar, hepsinin dinleri var. Eğer Tanrı’ya inanıyor ve tapınıyorlarsa bence bu Tanrı’ya yapılmış en büyük ihanettir. Çünkü herkes başka bir dünyada daha rahat edeceği endişesiyle ibadet ediyor oysa dünya denilen yer bir cennet. Sen bu yaşadığın cennete ihanet edersen, öbür tarafın hangi kurgusuyla uğraşacaksın?"

- Uğur Yücel -